Linux Program Kurmak

Windows’tan, Linux’a geçen kullanıcıların büyük çoğunluğu program yüklemekte sorun yaşarlar. Windows kullanırken, program yüklemek son derece basit bir iştir. Yükleyeceğiniz kurulum (Setup) dosyasına çift tıkladığınızda, bir ekran çıkar ve sadece İleri tuşuna basarak bir programı yükleyebilirsiniz.

Linux dünyasında işler ne yazık ki biraz daha karmaşıktır. Program kurmaya kalktığınızda, deb, apt, rpm, make, config, package vb. onlarca terim karşınıza çıkar. Karşılaşacağınız sorunlar bunlarla da bitmez; bağımlılık (dependency) ve eksik kütüphane dosyaları başınızı ağrıtır. Dağıtımınıza uygun kurulum paketlerinin olmayışı can sıkıcı bir konudur.

Neden bu kadar zor?

Bunu açıklamak için konunun başına dönmek gerekiyor. İnsanlar, Linux’u Windows XP veya Windows 2000 gibi bir işletim sistemi olarak düşünmekteler. Aslında Linux bir işletim sistemi değil; işletim sistemi çekirdeğidir. Firmalar veya şahıslar, bu çekirdeği alır ve bunu kullanarak bir dağıtım hazırlar. Yani SuSE, Ubuntu, Pardus veya Redhat yüklediğinizde, yüklediğiniz şey aslında Linux çekirdeği üzerine kurulmuş bir işletim sistemidir.

Bütün dağıtımlar, elbette ki, birbirlerine az çok benzerler ama bu onların farklı olduğu gerçeğini değiştirmez. Dünya genelinde, 300 üzerinde Linux dağıtımı ­bir başka değişle 300 üzerinde Linux tabanlı işletim sistemi­ bulunuyor. İşte sorunda buradan kaynaklanmakta. Yeni geliştirilmiş bir programın, her dağıtımda kolayca kurulup, çalışabilmesi oldukça zor bir konu. Var olan çeşitliliği düşününce, zaman zaman uyumsuzlukların olması ve sorunların çıkması gayet olağan bir durum. Windows XP için hazırlanmış bir kurulum dosyasını, Windows ME’de çalıştırmaya kalkarsanız, uyumsuzluk sorunları yine olabilir. Program yüklemenin sıkıntısı, çeşitliliğin bir sonucudur; hatayı Linux’ta aramamak lâzım

Program Derlemek…

Açık yazılım dünyasında geliştirilmiş çoğu programın, başka ortamlara taşınabilirliği yüksektir. Yazılımın kodu ortadadır ve sizin yapmanız gereken bu kodu derlemektir. Bu sayede, dağıtım bağımsız bir yapıda programı kurup, kullanma fırsatınız olur. Üstelik bunun için programlama bilmeniz gerekmez.

Her programın uyacağı belirli bir standart yok. Ancak çoğunluğun sahip olduğu, genel kurallar bulunuyor. Hemen hemen hepsinde, README ve INSTALL adında okunabilir metin (text) dosyalarını bulabilirsiniz. Bu iki dosya, programın ne olduğunu, yüklemek için nelere ihtiyacınız olduğunu içerir. Bir programı derlemek için yapacağınız ilk iş shell’de, programı açtığınız (extract) yere gelip, “./configure” yazmaktır. ./configure yazdığınızda karşınıza çıkacak ekran, gerekli programlardan hangilerinin sizde olup olmadığını yes/no ifadeleriyle gösterir.

Şayet her şey yolunda gider ve ./configure işlemi başarılı olursa, ikinci yapacağımız işlem konsolda “make” yazmaktır. Bunu yaptığınız takdirde, program yüklenmeye hazır olur. Son aşamada programı yüklemek için “make install” yazarız. Programımız yüklenir ve biz de kullanabiliriz.

tar zxvf paket-vxx.tgz
./configure
./make
./make install

NOT : Eğer programı kaldırmak isterseniz, aynı klasörde “make uninstall” yazabilirsiniz.

Programları derleyerek kurmak oldukça zahmetli bir uğraş. Açıkçası Linux’a yeni başlayanlara, bu yöntemi kesinlikle tavsiye etmem. Dosya bağımlılıkları ve derleyici sorunlarıyla boğuşmak, yorucu bir mücadele gerektiriyor. Sorunlarla boğuşmak yerine, daha önce derlenmiş ve çalıştırılmaya hazır paketleri (packages) kullanmak çok daha kolaydır.

Linux Paketler

Windows’ta program kurmak için, çoğu zaman bir şeylerin Setup.exe dosyasına tıklarsınız. Setup.exe önceden derlenmiş ve bu nedenle sizi uğraştırmayan bir yapıdır. Size sadece kurulumu yönetmek kalır.

Benzer bir imkan, Linux dağıtımlarında da bulunur. Daha önce birileri kaynak kodlardan, yazılımı derlemiş ve kullanıma hazır hâle getirmiştir. Siz programın paket dosyasını indirir ve aynı Windows’taki gibi üzerine tıklarsınız. Karşınıza bir ekran çıkar ve onay vermeniz durumunda, program kurulumu başlar. İşlem son derece basittir ve bir iki tıklamayla tamamlanır.

Şimdi yukarıda anlatınlanları kısaca özetleyecek olursak.

Linux de program kurulumu 2 şekilde gerçekleştirilebilir;

  1. Kaynak kodunu derleyerek kurmak.
  2. Önceden derlenerek oluşturulmuş pakedi bir paket yöneticisi ile kurmak.

İlk yöntem bazı avantajlarına rağmen fazla tercih edilmemektedir. Bir pakedi kaynak kodundan derlerken, derleyici parametrelerini değiştirip eldeki işlemciye özel, daha hızlı çalışabilir, ikili (binary) programlar oluşturulabilir veya özel isteklere göre  yapılandırılıp derlenebilir. Ancak derleyerek kod kurmanın dezavantajlarıda vardır;

  • Kod derlemek, yeni başlayanlar için zor bir işlem olabilir.
  • Kurulum öncesi düzenleme sıkıntıları (paket.conf, conf.h vs)
  • Kurulum sonrası dosyalar ve dokümanların dağılımı (/usr, /usr/local, /opt, /bin)
  • Kaldırma problemleri
  • Her paket için farklı ayarlamalar ve kurulum yöntemleri

Linux Paket Yönetim Sistemi

İkinci yöntem olan Paket ise programın (yazılımsal araç veya uygulamaların) derlenmiş kodu olarak tanımlanabilir.
(continue reading…)

Loading